Le comte Geoffroi donne aux moines de Marmoutier une vaste terre au midi de la forêt de Gastine, avec deux églises et leurs revenus, à condition qu’ils paieront un cens de vingt sols aux religieux de Vendôme, à qui il avait donné antérieurement l’une d’elles, et qu’ils rachèteront les parties de cette terre qui dependent du bénéfice des chevaliers du comte. Les moines auront la moitié du panage dû pour les porcs des paysans dans la forêt, ainsi que le droit d’y prendre tout le bois de chauffage et de construction dont ils auront besoin. Geoffroi, pour donner plus de poids à ce don, le fait confirmer par le roi Henri, et accepte trois mille sols des moines, qui s’engagent, de leur côté, à célébrer à perpétuité pour lui un anniversaire semblable à ceux de leurs abbés; enfin il condamne quiconque irait contre ces dispositions à payer son pesant d’or pur ou un poids décuple d’argent.
Datierung: 1055
Quod auditum sepe est, doctor ille gentium: in fide et veritate, bonum, inquit, facientes non deficiamus, tempore enim suo metemus non deficientes. Ego quidem Gaufredus comitatus Andecavensis naturalis heres, sed preter eum per urbes plures et castra huiusmodi potestatis sub Dei ordinatione minister, putavi michi obtemperandum tam salutifero monitori, obediendum preceptori tam utili, et quia brevi hoc tempore indeficienter seminantem opera bona bone mercedis indefectiva messio per secula eternitatis expectat, licet bona operari multa non valeo, pauca saltem si approbet Deus que, michi eo miserente, cepta sunt, turpi deserere defectione non debeo. Insederat itaque meo cordi iam inde ab adolescentia, si quos agnoveram religiositatis sacre pura devotione cultores, sedulitate multa colere, tueri fortiter, liberaliter iuvare. Interea suggeritur michi ab huiusmodi quibusdam quos vel maxime verebar offendere, monachos dico Maioris Monasterii Sancti Martini, retinere me, vel ex meo beneficio milites meos, ac si quibus aliis ipse donaveram, sui iuris terram quandam in pago Vindocinensi, de latero meridiano Guastinensis silve sitam, amplitudinis non parve. Cuius quidem longitudino orientem versus ab occidente porrecta initium sumit in valle quadam sibi contigua, que et ipsa a meridie tendens ad aquilonem in sui fine fontem habet quem solent vocitare Ventalem, alterum habens non longe a suimet principio qui nuncupatur et ipse Fons de Fago. Non hic tamen est ille qui ab eodem longius ad orientem disparatur, simile habens vocabulum et Glandesse fluviolo donare videtur initium. Ab oriente vero terre illius longitudo fluvio finitur qui Bredana vocatur. Porro latitudo illius tanta habetur quanta est inter fluviolos Glandessam et Gubernessam nuncupatos interque rivulos qui per hiemales pluvias ab ipsis fluviolis ad usque fontes superius nominatos, ex media sui parte versus fluviolos, ex media profluunt versus fontes illos. Unde et ille qui a parte consistit aquilonali, ex ea medietate quam Gubernessam fluviolum profluens petit, Gubernacula nomen accepit. Verum quod terram hanc monachos illos obtinere ego videram nunquam aliquandiu, fateor, suggestionem dicentium sibi eam debere restitui dissimulanter audivi. Tum illi sui in eam iuris antiquitatem relationibus non improbandis exponere, violentias anteriorum Castri Vindocinensis Comitum conquerendo memorare, sueque repetitionis iusticiam probabili satis ratione monstrare, agere hoc et in mea curia placiti publici constituto iudicio, et in concilio generali cui presidebat Hildebrannus vicarius pape Romani, clamore super his facto. Tandem sanioris ego sententie assumpto consilio, incautum putavi, ob unius nunc offensionis ingratitudinem preterite, mihi, circa Dei famulos devotionis, apud Deum vacuare mercedem. Ergo, qui ad reformandum illis ius, ut asserebant antiquum, iusticia quantum michi videbatur non poteram cogi, vel ad formandum dehinc futurum ita me ipse benivolentia coegi, ut etiam si iuris illorum predicta terra nunquam antea fuerit, ex hoc et in perpetuum, me donante, iam sit. Pateat igitur universorum notioni mortalium, donasse me Sancto Martino, cuius excellentia nominis nulla eget adiectione cognominis atque in suo Monasterio Maiori Deo sibique famulantibus monachis, integritate tota sepedictam terram, a vicaria, bannaria atque ab huiusmodi consuetudinibus universis, uti habetur antiquitus, omnimodis liberriman una cum duabus ecclesiis earumque omnibus omnino reditibus, que ibidem ab antiquis sunt constructe temporibus, licet harum unam noviter nunc extra eandem removerint terram monachi vindocinenses, quibus illam cum quadam terre ipsius parte donaveram. Universa ergo hec Martino nunc beatissimo suisque famulis tota, ut dictum est, integritate concessi, ea ratione dumtaxat ut partem ex his quam vindocinensibus monachis, ut pretaxatum est, antea dederam, habeant ex hoc isti de predictis Maioris videlicet Monasterii monachis censum inde XXti solidorum octavis Pentecostes eisdem reddituri quotannis. Eam vero partem que a plurimis hominibus, non ex meo specialiter sed ex meorum obtinetur beneficio militum, auctoramento freti meo totoque fideli preter dandas obtinentibus commutationes auxilio, suis preciis redimant illi. At eam quam Gaufredus Ermenrici filius primo de Archembaldo Vindocinensi preposito habuerat,meque eam commutatione possessionis alterius ab eodem Archembaldo redimente, de me solo nunc habebat, data huic nichilominus alia possessione ac precio competenti, sepe nominato Sancto suisque absque ulla mox refragatione, contradidi, cum eo etiam consuetudinis cuiusdam privilegio, et quod in ea precedentes obtinuerant possessores, hoc est ut de porcis rusticorum eandem incolentium dimidium habeant pastionatici in silva Guastinensi, de suis vero propriis, quos in eadem terra habuerint, nullum in illa silva cuiquam pastionaticum reddant. Est autem et alia, non huius tantum partis sed terre totius descripte superius, antiqua consuetudo quam simili modo ego quoque concessi, id est ut eam inhabitantes omnes tam dominantes videlicet quam subditi ad universos proprios usus edificationis scilicet constructionisve cuiuscumque vel foci ex sepedicta silva sumere non vetentur. Archembaldo igitur, ut supra taxavi, pro commutatione partis illius honorem dedi vel queque possederat quidam castri quondam Lucacensis honoratus nomine Achardus atque filiam ipsius in coniugem. At vero Gaufredo, Ermenrici scilicet filio, solidos pictavensis monete quingentos IIas que mansuras silve Guastinensis, Eosdem denique viros, Archembaldum scilicet atque Gaufredum, in eorumdem monachorum feci venire capitulum, et quicquid unquam iuris in illam terram visi sunt habuisse, usque in eternum a se suave progenie non repetendum, spontanea voluntate guerpire, quorum guerpitionis singulorum inferius annotabuntur testes. Veni postea illuc et ego una cum archiepiscopo Turonensi Bartholomeo nomine atque Eusebio Andecavensi pontifice cumque abbate sancti Albini Teoderico et sancti Sergii Wlgrino clericorum quoque preter hos ac laicorum frequentia grandi, donumque totius terre illius cum reliquis que memoravi, quod alibi apud castrum scilicet Salmurense iam feceram, cernentibus qui aderant omnibus in eodem capitulo monachis feci, atque ipsi Sancto Martino dum super altare illius ecclesie posui, faventibus atque auctorizantibus nepotibus meis ita nuncupatis: Fulcone vindocinensium comite naturali, Gaufredo et altero Fulcone. Atque ut firmius res roboraretur, auctoramento domini mei Francorum regis Henrici quod feceram firmari sategi. Non tamen est omittendum quod idem monachi, ob causam de qua huc usque dictum est, solidos mihi tria milia dederunt. Quod ego prospiciens rei firmitati profuturum, dum non solum mea donatione ius novum acquirere, sed etiam sua redemptione recuperare videntur antiquum, precium illud acceptandum michi esse putavi, quod multis quoque modis possum eis recompensare si velim. Orationum autem suffragia ab eis petivi ipse et impetravi interque etiam illud obtinui ut anniversaria mei, post obitum, memoria ita in perpetuum agatur tam ab ipsis tunc presentialiter viventibus, si ita contigerit, quam ab omnibus futuris successoribus suis, ut sibi agere mos est defuncti alicuius illius loci abbatis. Ut vero nostre prebitionis assertio intemeratum obtineat mundo perseverante vigorem, cartam istam primus ego, de hinc suprataxatus nepos meus Comes Vindocinensis Fulco, cui post me specialius competebat, sacratissime crucis in eadem effigiato vexillo, quo adversus omnem possit esse tuta calumniam, munivimus atque sua testificatione mumiendam, stipulatoribus tradidimus subtus ascriptis. Adversus hec quisquis infaustus ille huius unquam nostre liberalitatis calumniator emerserit, frustrata sua et in irritum penitus deducta calumnia, insuper sceleris apud sui temporis iudices reus nefarius audax, ad corporis proprii pondus auri speciem purissimi atque propurgati decuplum exsolvere cogatur argenti.
| Signum Gaufredi + comitis | S Gaufredi decani Sti Mauricii |
| Signum + Henrici regis | S Rainaldi nepotis eius |
| Signum + Fulconis comitis | S Landrici archidiaconis Andegavensis |
| S Bartholomei archiepiscopi | S Gaufredi Rotundini |
| S Lisoii de Ambazia | |
| S Eusebii episcopi andecavensis | S Alberici fratris eius |
| S Rainaldi de Haia | |
| S Teoderici abbatis Sti Sergii | S Johannis de Cainone |
| S Bernardi de Sto Aniano | |
| S Wlgrini abbatis Sti Sergii | S Hugonis de Contadello |
| S Gaufredi filii Otonis | |
| S Gaufredi decani Sti Martini | S Archembaldi Borrelli |
| S Gaufredi de Insula | |
| S Roberti cantoris Sti Martini | S Gaufredi Cattonis |
| S Haimonis de Intramnis | |
| S Gaufredi Papabovem | S Rotberti de Campania |
| S Fulcradi de Salmontiaco | S Guillelmi fratris Ascionis vicarii. |
| S Gauscelini Rotundatoris | |
| S Otgerii filii Mauricii Comitis |
De familia Sancti Martini:
| S Ebrulfi cellararii | S Galterii pistoris |
| S Durandi forestarii | S Rainaldi pistoris |
| S Rotberti sartoris | S Durandi riselli |
| S Arnulfi sartoris | S Frogerii mariscalci |
| S Hilduini sartoris | S Rainaldi coqui |
| S Ingelrici sartoris | S Tetbaldi piscionarii |
| S Johannis conversi | S Michaelis ruselli. |
| S Frodonis medici |
Testes de guerpitione Gaufredi filii Ermenrici:
| Matheus de Monte aureo | Johannes de Parciaco |
| Drogo frater eius | Giraldus sartor |
| Hildebertus coquus | Rainaldus filius Rainerii |
| Otbertus et Tetbaldus ma- | Galterius filius Amalgisi |
| Herbertus villanus. |
De guerpitione Archembaldi prepositi Vindocinensis:
| Landricus homo eius | Rotbertus et Hilduinus sartores |
| Matheus de Monte aureo | Galterius Esguarez |
| Durandus risellus | Ebrulfus cellararius |
| Rainaldus coquus | Frodo medicus |
Haec omnia ut firmius roborarentur suo postea Francorum Rex auctoramento HEINRICUS, ut promissum est, firmavit, eo videlicet anno quo filium suum
fecit regem ordinari Philippum, paucis ante illam ordinationem diebus, tunc scilicet quando obsidebat castrum Teodemerense nuncupatum, in pago Carnoteno noviter a quodam Guaszone constructum, cartamque istam proprio, ut cernitur, sigillo munivit, testibus, scilicet hinc adhibendis istis quorum hec sunt nomina:
| Tetbaldus comes | Ivo frater Odonis camerarii |
| Rodulfus comes | Gauscelinus de Fraenivilla |
| Ivo de Curba villa | |
| Girogius filius eius | Rotbertus de Villa in oculo |
| Gauzlinius de Leugis | |
| Hugo vicedominus | Niellus vicecomes |
| Fulcherius archidiaconus | Guiscelinus capellanus regis |
| Sancte Marie | |
| Drogo clericus eius | Galo monachus |
| Domnus abbas Albertus | Tanginus monachus |
| Gualterius monachus | Herveus monachus, quondam vice comes.* |
De familia sancti Martini:
| Herveus maior Fontiscari | Rotbertus sartor |
| Ansegisus maior | Galterius mariscalcus |
| Herveus sartor | Andreas de ponte. |