REGEST MABILLE: Charles-le-Simple confirme les biens possédés par les chanoines de Saint-Martin, et particulièrement ceux donnés par Louis-le-Bègue, Merlaut, Nogent, etc. Les différentes dispositions de ce diplôme ont été reproduits dans la rénovation donnée en 919 par Charles-le-Simple.
REGEST EDITION: Charles III, à la requête de Robert, son fidèle, frère du roi Eudes, et abbé de Saint-Martin de Tours, confirme à nouveau les biens et privilèges accordés à ce monastère par les papes et les souverains ses prédécesseurs, ainsi que le partage des revenus opéré par l’abbé Hugues, son parent. Il énumère les domaines affectés à l’entretien des chanoines, leur accorde l’immunité, corrobore enfin la « pancarte » ou réfection des titres brûlés par les Normands.
Datierung: MABILLE: 904 06 15; EDITION: 910 06 14, 911 06 14
EDITION: Lauer, Philippe (Hg.): Recueil des actes de Charles III le Simple roi de France (893-923), 2. Aufl., Paris 1949 (Chartes et diplômes relatifs à l’histoire de France 10), S. 138-143, Nr. 63.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Karolus ejusdem omnipotentis Dei misericordia rex. Si petitionibus regni nostri procerum, immo etiam servorum Dei pro quibuslibet ecclesiasticis necessitatibus aures nostras pulsantium libenter annuimus et ad divine militie in locis Deo dicatis uberius famulandum auxilium porrigimus pro viribus, id nobis procul dubio et ad instantem vitam temporaliter transigendam et ad futuram feliciter obtinendam commodum provenire confidimus. Percognitum igitur fore omnimodis cupimus omnibus sancte Dei ecclesie fidelibus et nostris, scilicet presentibus et futuris, quoniam adiit serenitatem nostri culminis vir venerabilis germanus quondam predecessoris nostri Odonis regis, noster fidelis, Rotbertus scilicet inclitus abba basilice gregis ac rerum eximii confessoris Xpisti beati Martini, que sita esse cognoscitur in suburbio Turonis civitatis, reverenter poscens ut res quas olim laudabilis sollicitudo piorum regum et patrum et pastoralis cura apostolicorum per propria privilegia, necnon et predecessorum nostrorum parentum imperatorum et regum per inviolabilia unquam precepta, quasque antecessor suus vir venerabilis propinquus noster Hugo abba, suo nobili obtentu, ob amorem Dei et reverentiam beati Martini cujus defensor esse videbatur, cum magno et ortodoxo imperatore Karolo, avo nostro, et ejusdem regni principibus, eidem sancto Martino et fratribus sue congregationis, seclusa omni importuna suorum ditione abbatum ac procerum, ad eorum speciales et quotidianos usus prepetualiter possidendas obtinuerat, ita et nostris futurisque temporibus sub nostre immunitatis defensione consistere et ab omni publica functione ac judiciaria exactione per nostre preceptionis seriem immunes liberasque decernere dignaremur: Capleiam videlicet et Comisiacum cum integritate omnibusque suorum adtractis in pago Tornetransi sitis, Miliciacum etiam predium in pago Cavillonensi cum omnibus suis districtis et decimis, sicut in privilegiis sanctorum continetur apostolicorum, necnon etiam Saldoam ac Calistam, Novientum atque Merlanum, quam piissimus genitor noster domnus Hludovicus rex ad serviendum fratribus in die sue ad regnum ordinationis atque depositionis, cum omnibus rebus sibi pertinentibus, Deo et sancto Martino prona mente contulerat, pro mercede nostra communique omnium qui easdem res tota devotionne Deo et sancto Martino contulerunt, more regio perpetuo mansuras absque minoratione vel substractione aliqua corroboraremus; et si monasteria in predictis rebus vel alicubi pro infestatione paganorum vel malignorum hominum construere eisdem fratribus libuerit aut necesse extiterit, nostra largitione concederemus absque inquietudine more solito permanendum; nec cuiquam fidelium nostrorum in mansionibus clericorum absque eorum voluntate manendi licentiam concederemus, etiamsi nostra affuerit presentia, sicuti nec cum predecessorum nostrorum regia persaepe affuit presentia, alicui numquam licitum ullo modo fuit. Insuper etiam nostre familiaritati idem reverendus et admodum amabilis noster abba Rotbertus humiliter supplicando addidit ut monasterium sancti Martini cum omnibus aliis rebus sibi pertinentibus, de more regum predecessorum nostrorum, sub nostre immunitatis tuitione ac defensionis munimine recipere dignaremur, assensum prebendo, ut, sicut temporibus domni Hludovici proavi nostri serenissimi imperatoris, seu etiam sapientissimi domni Karoli, avi nostri gloriosissimi imperatoris, necnon et piissimi genitoris nostri domni Hludovici regis omniumque predecessorum nostrorum imperatorum et regum, res ejusdem sancti Martini in Austria, Neustria, Burgundia, Gallia, Aquitania, et in ceteris regni nostri, Xpisto largiente, partibus consistentes, que non solum a regibus atque ab orthodoxis proceribus, verum etiam a ceteris fidelibus collate, vel per quoscumque contractus per munimina cartarum in jus ejusdem sancti Martini et fratrum contradite sunt et quieto jure in ditione et regimine abbatum, decani quoque ejusdem gregis fideliumque ac seniorum fratrum, Deo omnipotenti suoque egregio confessori speciali patri nostro beato Martino devote famulantium, ordinatim hactenus extiterint, ita et nostris futurisque, uti et res prelibate, sub nostre immunitatis defensione consistere et ab omni publica functione ac judiciaria exactione quietas decernere misericorditer dignaremur. Expetiit insuper iterum reverenter quatinus eorumdem fratrum precepta et privilegia apostolicorum sanctissimorumque pontificum sanctum Martinum specialiter amantium in presentia nostri nostrorumque fidelium recitarentur, in quibus preceptis regum et privilegiis prerogativo consensu ab eorum mansionibus infra eorum monasteria constructis et intra muros Turonice aliarumque civitatum necessitate locatis, omne dominium proprii abbatis ac procuratorum suorum, sicut et ex omnibus rebus eorum stipendiis specialiter delegatis excluditur ad totum et nos munificentia regali ex toto excluderemus. Quarum predictarum villarum ac rerum usus et possessio temporibus quibus beati Martini gleba cum peregrino grege suo exulavit, ipsius egregii patris obtentu, sue tunc ecclesie non minime subministravit subsidium, sed postquam, Deo tribuente, beatus Martinus propriam revisit sedem Turonicam, subsequente continuo paganorum excidio, eaedem res perpetuum prope suscepere succidium, quemadmodum ipsius verissimis dictis apparet in experimentis. Ideoque piissimus isdem eorum abbas, sepedictus Rotbertus dulcissimus et carissimus noster, animo dignum duxit ut tam ex memoratis omnibus rebus, quam etiam ex omnibus aliis villis ad stipendia eorum priscis temporibus specialiter deputatis, renovationem preceptorum ipsorum ad majorem in posterum auctoritatem a nostra munificentia obtinerent, ex animo suggereremus ut nostro indultu ac pernecessario suffragio eis subvenire dignaremur et in restauratione earumdem rerum uti Deo omnipotenti assidue famulantibus opem ferre, more regio, studeremus, quatinus exinde et futura potior pareretur nobis merces, et servitium famulorum Dei propensius ac liberius pro stabilitate et augmento regni nostri in dies redderetur. Quas quidem villas infra dicendas memorati sancti Martini canonici per privilegia apostolica, ut nobis ostensum est, necnon et imperatorum ac regalia precepta, sibi ad victus potusque ac vestimentorum naturales necessitates ex multo tempore delegatas habebant, sed ob negligentiam abbatum cupiditatemque malorum hominum, necnon et sevitiam paganorum maxima ex parte cum maximo illorum detrimento sibi subtractas testabantur. Quarum videlicet villarum nomina hec sunt: Lugogalus cum omni integritate suorum appendicum, cum quartis ex eadem villa XII quas illis pietas prefati abbatis reddidit, Brugogalus quoque cum quibusdam villulis, Pagniacum videlicet et Prunarios, quas quondam seva quorumdam cupiditas abstraxerat, sed prefati abbatis benignitas ipsis restauravit habendas, Portus etiam cum omni integritate, Bladalaicus denique integerrime, atque Dociacus, Antoniacus, quin etiam ad eorum vestimenta et Curciacus cum omnibus rebus sibi pertinentibus, Pseudoforus etiam que et Sadobria dicitur cum omnibus sibi pertinentibus rebus, Medonna insuper atque Curciacus, Vobridius et Tauriacus, Castanetus et Odatus, atque Catinitius, Vobridius et Restiniacus cum quibusdam rebus ab ipsa subdole Magittus et Genestogalus, Prisciniacus et Patriciacus; item Vobridius in pago Cinomanico, quondam sublatis, sed benignitate ejusdem Rotberti abbatis eidem Restiniaco restitutis, Novientus, Marciacus quoque ad subtalares, quam male seducti pro Belvaco commutaveramus, Liradus, quin etiam et villa Mons quam Gerbaldus precario more tenere videtur. He quidem ville omnes supradicte cum omnibus rebus sibi pertinentibus insuperque omnibus alodiis usquam postmodum fratribus contributis sub omni integritate suisque appendiciis et omnibus illarum dominicatarum rerum decimis eorumdem fratrum hospitalibus delegatis, ut omnibus temporibus, sicuti in preceptis imperatorum et regum continetur necnon et in privilegiis apostolicorum insertum est, eorum usibus et negotiis nostro septe munimine deserviant usquequaque expetiit. Cujus saluberrime petitioni nobis valde salutifere ac profuture, ob amorem Dei et reverentiam prelibati peculiaris patroni nostri domni Martini, libenter assensum prebere nobis usquequaque collibuit. Quapropter volumus atque decernimus ut jam dicte ville mercede regum aliorumque bonorum virorum ad supplementum seu confugium fratrum collate cum aliis villis modo nominatim expressis et jampridem eorum stipendiis ac vestimentis deputatis et in precepto domni Karoli serenissimi augusti, avi quidem nostri, nominatis simulque cum reliquis facultatibus omnium rerum prelibati sancti Martini sub nostre defensionis munimine modis omnibus consistant. Super qua re regiam nostram dignitatem humili supplicatione, cum consensu sepe nominati abbatis Rotberti, carissimi quidem nostri, humiles jam sepedicti canonici deprecati sunt ut, more regio, preceptum magni Caroli, atavi nostri, atque preceptum domni Hludovici proavi nostri super omnibus eorumdem fratrum rebus denuo corroborare dignaremur. Quorum etiam petitionem ratam perspicientes, pro amore Dei reverentiaque prelibati domni Martini, in nostra elemosina communi preceptum nostre auctoritatis fieri jubemus, per quod decernimus ut, sicut in privilegiis predecessorum nostrorum regum continetur, ita ab hodierna die et in reliquum inrefragabiliter permaneat cum omnibus villis eorum stipendiis deputatis. Precipientes ergo jubemus atque praecipimus ut nullus judex publicus aut quilibet superioris aut inferioris ordinis reipublicae procurator, ad causas judiciario more audiendas, in ecclesias aut villas seu reliquas possessiones quas moderno vel priscis temporibus in quibuslibet provinciis aut territoriis regni nostri juste tenet, vel deinceps in jure ipsius basilice divina pietas augeri voluerit, ingredi presumat, nec freda aut tributa, aut mansiones aut paratas aut teloneum ex ullis negotiis, sicut in preceptis regum continetur exigere, aut fidejussores tollere aut homines, tam ingenuos quam servos, super terram ipsius basilice commanentes distringere, nec ullas publicas functiones aut redibitiones vel illicitas occasiones requirere tam temerarius audeat. Quicquid igitur de predictis rebus beato Martino devote collatis vel sibi pertinentibus ex quolibet districto in jus fisci cedendum fuit et a decessoribus nostris sancto Martino comperimus colatum, nostre largitatis munere libenter volumus esse per immensum eidem sancto Martino sibique famulantibus canonicis concessum, toto remoto fisci dominatu, ut ad sustentationem canonicorum seu pauperum in nostra elemosina sit suplementum. Volumus etiam ut, sicut in preceptis eorumdem fratrum et privilegiis continetur, omnes refectiones ex cellis et villis illis ministrentur et manselli qui sunt ad Berbizilos instituta fratribus compleant officia; decime et none dominicalium rerum, scilicet tam ex villis suprascriptis fratribus specialiter delegatis quam et in beneficio attributis, hospitali, ut est supra dictum, nobilium atque pauperum absque subtractione aliqua in nostram helemosinam deputate, sicuti privilegia apostolicorum confirmant, habeantur. Si quis autem in tantam prorumpere ausus fuerit audaciam ut hoc preceptum nostrum violare presumpserit, quemadmodum in regum preceptionibus continetur, non solum in offensam nostram lapsurum, verum etiam DC solidorum auri ad purum excocti se noverit poena multandum, ex qua duas partes canonici monasterii, tertiam vero proprius abba recipiat. Si quid autem de predictis rebus per tepiditatem et negligentiam abbatum aut ministrorum, per presumptionem judicum cupiditatemve malorum hominum injuste abstractum est, id per hanc nostram auctoritatem prorsus restaurandum precipimus, corroborantes denuo pancartam super rebus ejusdem sancti Martini pro munimine omnium cartarum que incendio Nortmannorum vel quolibet modo aduste vel neglecte sunt. Et ut hec auctoritas inviolabilem obtineat effectum et a fidelibus sancte Dei ecclesie et nostris verius credatur ac diligentius conservetur, manu propria subter firmavimus et anuli nostri impressione signari jussimus.
Signum domni Karoli gloriosissimi regis.
Benjamin regiae dignitatis notarius ad vicem Ernusti archicancellarii recognovit.
Actum Compendio palatio, XVIII. kalendas julii, eodem rege regnante anno VII., indictione X. In Dei nomine feliciter. Amen.