REGEST MABILLE: Hugues Capet, roi de France, sur la demande d’Archanbaud, doyen, et de Rainaud, trésorier, confirme les priviléges et immunités accordés au monastère de Saint-Martin, par les rois ses prédécesseurs. — A l’exemple de Charles-le-Chauve et du roi Eudes, il prend sous sa protection spéciale le dit monastère et tous ses biens situés en Austrasie, Neustrie, Bourgogne, Aquitaine ou autres parties de ses états, les déclare exempts de toute charge publique, de tout impôt et de toute juridiction laïque ou étrangère; confirme au doyen et au chapitre, le droit de justice du Châteauneuf ct de ses faubourgs jusqu’à la Loire, déclare le dit Châteauneuf exempt de tout droit de gîte de la part des laïques ou des gens de guerre allant à sa suite; confirme l’exemption du droit de provision que les chanoines payaient jadis à l’abbé; veut que les réfections dues aux chanoines, par les Celles construites autour du monastère, soient exactement acquittées, confirme les chanoines dans le droit de frapper monnaie sans payer finance, ainsi que leur juridiction sur les trois abbayes de Saint-Pierre ad Cimeteriun, qui est hors des murs du Châteauneuf, de Saint-Vincent, qui est placé devant la porte du dit Châteanneuf, et de Saint-Benoît, qui se trouve à l’intériéur, renouvelle la confirmation de l’échange fait dans l’intérieur de la ville de Tours, entre les chanoines et le comte Hugues, confirme nominativement toutes les possessions affectées à la manse des chanoines, fait remise à ceux-ci de tout ce que le fisc pouvait y prétendre à la charge de prier Dieu pour lui, pour sa femme et pour la prospérité de son royaume, exempte généralement tous les biens de Saint-Martin, hommes et choses, de toute exaction, droit de justice, tonlien, péage, amende ou droit quelconque ; veut que nul ne puisse forcer les hommes de Saint-Martin, libres ou serfs, à servir de caution et statue que les dimes et les nones de tous les revenus du monastère, tant des biens donnés en bénéfice, que de ceux réservés à la manse des chanoines, soient exactement payés aux hôpitaux des pauvres et des riches.
REGEST EDITION: Omnes Ecclesiae S. Martini Turon. immunitates et possessiones confirmat.
Datierung: MABILLE: 987
EDITION: Delisle, Léopold (Hg.): Recueil des historiens des Gaules et de la France. Nouvelle édition. Tome 10, S. 550-552, Nr. 3.
In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Hugo Dei gratia Francorum Rex. Si petitionibus servorum Dei pro quibuslibet Ecclesiasticis necessitatibus aures nostras pulsantium libenter annuimus, et ad divinae potentiae in locis Deo dicatis uberius famulandum, auxilium porrigimus; id nobis proculdubio et ad mortalem vitam temporaliter deducendam, et ad futuram feliciter obtinendam commodum provenire confidimus. Igitur notum esse volumus cunctis sanctae Dei Ecclesiae fidelibus et nostris, scilicet praesentibus atque futuris, quia ad suggestionem atque precatum S. Martini Canonicorum, adiit serenitatem nostri culminis vir venerabilis, noster quoque satis superque fidelis Archenibaldus Decanus, ac Rainaldus Archiclavis Basilicae, in qua sanctissimum corpus ipsius eximii Confessoris Christi B. Martini venerabiliter requiescit, rectores rerum ipsius, humiliter deposcentes, ut Monasterium S. Martini, cum omnibus rebus sibi pertinentibus, de more Regum videlicet praedecessorum, sub nostrae immunitatis tuitione ac defensionis munimine recipere dignaremur; ut, sicut temporibus Caroli serenissimi Imperatoris, necnon etiam domni Odonis gloriosissimi Regis, omniumque praedecessorum nostrorum, res ejusdem S. Martini in Austria, Neustria, Burgundia, Aquitania, et in ceteris nostri, Christo largiente, Regni partibus consistentes, quae non solam a Regibus atque ab orthodoxis Principibus, verum etiam a ceteris fidelibus collatae, vel per quoslibet contractus et munimina cartarum in jus ejusdem S. Martini traditae sunt, et quieto jure in ditione ac regimine Abbatum seu Decanorum, fideliumque fratrum Deo devote famulantium, ordinatim extiterint, ita et nostris temporibus sine aliqua detractione vel diminutione, sub nostrae immunitatis defensione consistere, et ab omni publica functione ac judiciaria exactione immunes liberasque decerneremus. Hac itaque consequenti ac saluberrima suggestione permoti, illius praefati Decani admodum venerandi petitionibus congruentissimis tanto libentius assensum praebere dignum duximus, quanto et ipsum erga fidelitatem nostram noveram esse promptissimum, et insuper in quod sanciendum ille petebat, nostris futurisque temporibus eidem venerabili Monasterio a fratribus ibi perpetuo degentibus providebamus fore proficuum atque saluberrimum. Primo siquidem omnium monemus atque praecipiendo jubemus de castro, quod ob infestationem Normannorum in circuitu jam dictae Basilicae obtentu atque juvamine Roberti quondam venerabillimi ipsius loci Abbatis aedificatum est, ne quispiam praeter Decanum ceterosque Canonicos ejusdem Coenobii umquam ab hac die aliquam deinceps, de quacumque re in praelibato castro, sive in circuitu ipsius, et usque ad fluvium Ligeris, in hoc totum quod juris S. Martini esse videtur, habeat exercendi potestatem juxta quod in Praecepto domni Caroli serenissimi Regis, praedecessoris nostri, ad liberalissimam petitionem saepius nominandi Abbatis Rotberti habetur insertum; nec cuicumque fidelium nostrorum in mansionibus Clericorum in eodem Monasterio, immo in ipso castro degentium, secundum instituta Apostolicorum et Regum, manendi licentiam damus, etiamsi nostra affuerit praesentia. Concedimus etiam nostrae largitatis munere, ut servitium illud ex praebendis eorum, quod Abbates ejusdem loci ex antiqua consuetudine sibi proprium vendicare consueverant, atque jam dictus Abbas Rotbertus, ob suam, et generalem omnium ad eleemosynam, eis per Praeceptum regale habendum perpetuo impetraverat, nos etiam e vestigio nostrae auctoritatis Praecepto eis misericorditer indulgere satagimus. Annuimus etiam, ut percussuram numismatis, quae et moneta dicitur, secluso fisci jure, idem Canonici ex more semper habeant. Refectiones quidem ex cellis in giro ejusdem Basilicae constructis, velut in Praeceptis praedecessorum Regum continetur, ex prisco usu singulis annis eis reddi jubemus: necnon Abbatiolas tres, unam videlicet S. Petri ad cimiterium quod est extra castrum, et alteram S. Venantii ante portam castelli, tertiam vero S. Benedicti infra castrum, sicut a pristinis temporibus eatenus tenuerunt, ob immunitatis gratiam largimur, et in reliquum absque inquietudine cujuslibet possidendas. Areas quoque in civitate, quas commutaverunt fratres cum domino Hugone piae recordationis Abbate, cum terra quae est extra murum, sicut in carta commutationis exaratum est, perpetuo teneant. Decernimus etiam, munificentia regali suggerente, et exortante praefato Decano, ut sicut praemissae et nominatim praenotatae S. Martini res sive villae, ita et ceterae omnes ad eumdem venerabilem locum pertinentes, quaeque a praedecessoribus nostris inviolabiliter hucusque conservatae sunt, velut in Praeceptis eorum, quae in promptu habentur, contineri dinoscitur, nostrae quoque protectionis munimine, in quibuscumque Regni nostri locis habeantur, inrefragabiliter nostris futurisque temporibus conservari; quarum villarum nomina haec sunt, Lugogalus cum omni integritate suorum appendicum, Portus quoque et Antoniacus cum eorum appenditiis, Brugogalus, Curtiacus et Tauriacus, cum eorum appenditiis, Gastanetus quoque, Odatus et Medonna cum eorum appenditiis, Catinitus, et Vobridius super Ligerim cum eorum appenditiis, Magittus, Colonia, et Premiae, Braolio, et Mons Morimus, Fontenellus et Sacerellus, necnon et Vesacium, Oratorio et Catanetus, cum eorum appenditiis, Genestogalus, Novientus, et Sadobria cum eorum appenditiis; item Vobridius in pago Cenomannico; Martiniacus quoque supra Ligerim, Priscinnacus et Patriciacus cum eorum appenditiis, Ventiacus supra Carum cum omnibus eorum adjacentiis, Gandiaco scilicet Breteunaico; Cautus, etiam Picae non longe ab ipso Araris fluvio cum eorum adjacentiis; Liradus etiam, Belvacus et Beston in Aurelianensi, et villa Bania, et Mons in pago Miledunense cum eorum appenditiis, Saldoa et Noventus; Capleia et villa Comisiacus, Miliciacus, et villa Curcellis cum eorum appenditiis, Saldoa et Novientus atque Merlaus cum eorum appenditiis. Sunt etiam haec insuper, Vulton in pago Biturigensi, et pratum quod est juxta Canabas in pago Turonensi, Verruca in pago Pictavensi, et villa quae dicitur ad villam Ripariam, atque praediolum quoddam super rivulum Vorde; et insuper illas res, quas duo fratres S. Martini Canonici, Aganonis videlicet atque Adjutor, fratribus per cartam cessionis tradiderunt, quae sunt tam in Blesiacensi pago, quam in Andegavensi, quam etiam in Turonico. Canormacus quoque in pago Andegavensi, quam dedit fratribus Hucbertus Abba, Antoniacus et Curciatus ad vestimenta; quae quidem sub omni integritate eorum stipendiis deputatae sunt, ut omnibus temporibus, sicut in Praeceptis Regum insertum est, illorum necessitatibus deserviant. Quidquid ergo de praedictis rebus B. Martino devote collatis, vel sibi pertinentibus, in jus fisci cedendum fuit, et a decessoribus nostris comperimus collatum, nostrae largitatis munere pro amore Dei, et reverentia peculiaris patroni nostri domni Martini, et pro communi eleemosyna tam eorum qui res suas eidem contulisse noscuntur, quam nostra nostraeque [conjugis], seu totius nostri regni statu, per hoc nostrae auctoritatis Praeceptum volumus esse per immensum, eidem S. Martino famulantibus sibi Canonicis concessum, toto remoto fisci dominatu, ad sustentationem Canonicorum etiam sit supplementum. Et ut nullus judex publicis, aut quilibet superioris aut inferioris ordinis reipublicae procurator, ad causas judiciario more audiendas, in Ecclesias aut villas, seu reliquas possessiones, quas moderno vel priscis temporibus in quibuslibet provinciis, aut territoriis Regni nostri, Basilica S. Martini juste tenet, vel deinceps in jure ipsius divina pietas augere voluerit, ingredi praesumat, nec freda, aut tributa, aut mansiones, aut paratas, aut teloneum ex ullis negotiis, sicut in Praeceptis Regum continetur, exigere, aut fidejussores tollere, aut homines tam ingenuos quam servos super terram ipsius Basilicae commanentes distringere, nec ullas publicas functiones aut redibitiones vel illicitas occasiones requirere tam temerarius audeat. Praecipientes etiam volumus, ut manselli qui sunt ad Berbezillos instituta compleant [servitia], decimae et nonae dominicalium rerum, tam ex villis fratrum, quam in beneficio datis hospitali nobilium atque pauperum, absque substractione aliqua in praedecessorum nostrorum et nostra eleemosyna deputatae habeantur. Si quis autem in tantam praerumpere ausus fuerit audaciam, et hoc Praeceptum nostrum violare praesumpserit, quemadmodum in Regum praeceptione continetur, et non solum in offensam nostram lapsurum, verum etiam sexcentorum solidorum auri ad purum excocti se noverit poena mulctandum; ex quo duas partes rectores Monasterii, tertiam vero jus fisci recipiat. Et ut haec auctoritatis inviolabilem obtineat effectum, et a fidelibus sanctae Dei Ecclesiae et nostris verius credatur, ac diligentius conservetur, manu propria subterfirmavimus, et de bulla nostra insigniri jussimus.
Signum domni Hugonis gloriosissimi Regis.